สี่แผ่นดิน

นวนิยายรัก เรื่อง สี่แผ่นดิน

ของ ม.ร.ว. คึกฤทธิ์  ปราโมช

สี่แผ่นดินนี้ เป็นการบันทึกภาพราย ละเอียดและเบื้องหลังเหตุการณ์ต่างๆ ที่ได้เกิดขึ้นตั้งแต่รัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ลงมาถึงจนสิ้นแผ่นดินพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวอานันทมหิดล และระยะเวลาระหว่างนี้ ได้มีเหตุการณ์ต่างๆ เกิดขึ้นเป็นอันมากในเมืองไทย ผู้ประพันธ์ได้เอาเหตุการณ์ของบ้านเมืองสี่ สมัยมาเป็นเนื้อเรื่องและฉาก

     โดยตัวละครไม่ได้เป็นตัวทำให้มี เนื้อเรื่อง บุคคลในเนื้อเรื่องสี่แผ่นดิน คือ ตัวแทนของชนชั้นกลางในราชสำนักที่กำลังพบความเปลี่ยนแปลงของบ้านเมือง

โดยมี พลอย หญิงในตระกูลขุนนางเก่า ที่มีชีวิตอยู่แต่ในรั้วในวัง เป็นตัวเอกของเรื่องเป็นผู้มองเหตุการณ์ต่างๆ ด้วยค่านิยมของผู้ใกล้ชิดกับราชสำนัก เมื่อสิ้นรัชกาลที่ 5 พลอยได้ออกมาอยู่นอกวัง โดยได้สามี คือ เปรม ซึ่งเป็นข้าราชการ และก็ยังคงมีความเกี่ยวข้องกับราชสำนัก ครั้นถึงสมัยรัชกาลที่ 7 เกิดการเปลี่ยนแปลงการปกครอง ค่านิยมแบบเก่าของพลอยถูกกระทบกระเทือนหนักขึ้น เพราะความเห็นขัดแย้งทางการเมืองของลูกชายสามคน เมื่อเหตุการณ์ทำท่าจะดีขึ้น 

     ยุคสมัยก็เปลี่ยนไปอีก เมื่อ รัชกาลที่ 8 สวรรคต อันเป็นสาเหตุที่ทำให้พลอยไม่สามารถจะทานทนได้ และในวันที่พระเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ 8 สวรรคต พลอยก็ถึงแก่กรรมพร้อมไปด้วย และนั่นคือการ 

สิ้นสุดชีวิตของชนชั้นกลางในราชธานี .... 

     จากการบรรยาลักษณะของแม่พลอยที่ดูสมจริงมากจนทำ ให้มีผู้อ่านจำนวนมากคิดว่า

เรื่องราวของแม่พลอยมาจากผู้ซึ่งมีตัวตนจริงๆ จากคำนำ ของหนังสือเรื่อ "สี่แผ่นดิน" ฉบับชุดแรก 

ซึ่งเขียนโดย ม.ร.ว. คึกฤทธิ์ ปราโมท ทำให้ทราบว่าแม่พลอย เกิดจากจินตนาการของท่านเอง ไม่ได้มีบุคคลใดเป็นต้นฉบับของแม่พลอยโดย แท้สิ่งเดียวที่จะยอมรับได้ก็คือชาติสกุลของแม่พลอยเท่านั้น เพราะในเรื่องได้บอกไว้อย่างชัดเจนว่าแม่พลอยเป็นพวก "ก๊กฟากข้างโน้น" อัน เป็นศัพท์ที่ใช้เรียกคนสกุลบุนนาคในสมัยก่อน